EEN STUDIE NAAR HANDELINGSPERSPECTIEVEN
Deze studie richt zich op de reacties van omstanders bij racisme, een onderwerp dat in veel studies nog achterwege blijft. Een uitzondering hierop vormt een onderzoek naar ervaringen met racisme bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. De geïnterviewde medewerkers brachten naar voren dat omstanders doorgaans niet ingrijpen en daders niet aanspreken. In plaats daarvan merkten zij dat hun collega’s wegkeken. Slechts een enkeling heeft ervaren dat een omstander wel ingreep. Meerdere medewerkers merkten op dat er nog nooit iemand voor hen is opgekomen.
In de studie ‘Verzetten, vermijden of veranderen? Reageren op discriminatie en stigmatisering’ onder mensen met uiteenlopende etnische achtergronden naar ervaringen met racisme was een vergelijkbaar beeld te zien. Mensen gaven aan dat zij vrijwel nooit meemaken dat omstanders ingrijpen. Dit geeft gedupeerden het gevoel dat zij er alleen voor staan. Sterker nog, soms lachen omstanders mee, doen ze mee met het gedrag van de dader en/of geven ze zelfs nog een trap na.
Er waren ook gevallen waarin omstanders ervoor kozen om wel degelijk op te treden. Van een bemoedigende en vriendelijke glimlach naar het slachtoffer tot en met het aangaan van harde confrontaties met de dader. Het belang van dergelijke vorm van steun door omstanders moet niet onderschat worden. Zo is uit onderzoek bekend dat het aanspreken van personen die zich racistisch gedragen kan leiden tot leereffecten (op de langere termijn). Het kan ertoe leiden dat daders zich schuldig voelen, de behoefte hebben om hun gedrag te veranderen en in de toekomst anders zullen handelen (Broekroeloefs & Felten, 2020; Burns e.a., 2017; Czopp e.a., 2006). Daarnaast kan ingrijpen door omstanders bijdragen aan het stellen van een sociale norm dat racisme niet getolereerd wordt. Daar kan een preventieve werking van uitgaan.
In deze studie is er aandacht voor de vraag waarom omstanders vaak niet ingrijpen. Ook wordt er antwoord gegeven op de vraag op welke manieren de sociale context van invloed is op de bereidheid van omstanders om in te grijpen. Verder zijn er in het rapport concrete handelingsperspectieven uitgewerkt voor hoe omstanders kunnen reageren als zij racisme waarnemen.
Dit onderzoek is gebaseerd op literatuuronderzoek. Daarnaast zijn er interviews afgenomen onder experts met uiteenlopende achtergronden. Zo is er gesproken met wetenschappers, trainers, (beleids)adviseurs en docenten. Daarnaast zijn er vertegenwoordigers van anti-discriminatievoorzieningen, grassroots-organisaties, relevante stichtingen en kenniscentra geïnterviewd. Daarmee is dit rapport gebaseerd op een combinatie van wetenschappelijke kennis en praktijkkennis. Daarnaast bleek een deel van de experts ook te beschikken over relevante ervaringskennis, omdat ze zelf ervaringen hebben met situaties waarin racisme zich heeft voorgedaan en/of hoe omstanders hiermee omgaan.